Başçiftlik Sözlüğü

Şaşırma deyimi

Çirkin

Nisan Ayı (İngilizcede Nisan ayı olan "april"in Abrulun ayı olarak geçtiğini düşünülmektedir.)

Abla (Kış kardeşin büyüğü)

Bela, Musibet

Ahır (İneklerin barındığı yer)

Döndü - Köşeden ağdı (Köşeden döndü )

İşte - Şimdi

Yabani Armut

Bembeyaz - Lekesiz

Tertemiz

Kayak Yeri - (Kışın kayılan yer)

Çok yaramaz (Genelde küçük çocuklar yaramazlık yaptığında söylenir)

Akıllı - Zeki olmak

Saman (Hayvan yiyeceği, kıyılmış ot)

Balkon (Evlerin yol tarafında olan balkona verilen isim)

Elma

Üç çatallı dirgen (Ot ve ekin toplamaya yarayan alet)

O anda - Deyim

Şaşırma karşısında verilen tepki

Aynısı, benzeri olan

Ardıç (Bir bitki ve ağaç çeşidi)

Ayıplamak (Yapılan bir şeyi eleştirmek)

Ayıplamak (Hoş olmayan hareket)

Alt Kat (Evin altındaki boşluk)

Aksi, yaramaz, haylaz

Ateş yakmak

"Zehir Yesin" manasında kullanılır

İnek ve koyunların yavrulayınca ilk sütünden yapılan yiyecek

Tuvalet

Ayırdık

Güz ayları (Güz aylarını çağrıştırmak için kullanılır)

Kaybetmek (Bir kişi veya hayvanı başka yere salıvermek )

Basamak

Sakar

Fiğin Meyvesi (Hayvan yiteceği,tahıl çeşidi)

Bir işe karışmamak, yapmamak

Manda yavrusu

Beraber, birlikte

Yöresel ekmek çişidimiz

Az önce

Çok ("Arkadaş sana bek darıldım" gibi..)

Çok pahalı

Sağlamlaştırmak

Bel bağı (Bir ipten veya kumaştan yapılan bele sarılan bağ)

Sanıldığından daha çok (Bir şeyin yokluğunu veya aşırı durumda fazlalığını ifade eder)

Ani bir tepki (Bir olaydan sonra veya kişinin aniden yapmış olduğu bir hareketlenme)

Demek ki (Doğrulama ifadesi)

Bir çanta (Ekmek ve azık konulan dokuma çanta)

Bir lokma ye

Gel Gel (Bir hayvanı çağırma)

Bir tanem (Tek olan)

Hemen

Çok Şanslı

Biriciğim (Sevilen kişiye söylenir)

Biricik

Ekmek Çeşidi

Yumurta

Geçen sene

Fasülye

Bugün

Büyük

Bahçe

Büyük

Hayvan Boyunluğu (Büyükbaş hayvanlardan öküz, at vs. çift sürerken boyunlarına takılan düzenek)

Sinek (Hayvanları yaz sıcağında rahatsız eden sinek)

Bir sonraki gün

Şal

Pişirdim

Pişik

Üşümek

Cayan, vazgeçen, oyun bozan

Cami Önü

Duvar

Japon

Bez

Köşe (Köşeden döndü)

Başbağı (Kadınların başına sarılır)

Çekiç (Taş kırma aleti)

Yazma (Bayanların başlarına bağladıkları oyalı örtü)

Uzun saplı spatula (Sabana biriken toprakları temizlemeye kullanılan değnek)

Kuru üzüm (Üzümün doğal haldeki kurusu)

Çanta (Sırta alınan ip dokuma çanta)

Geveze, çok konuşan

Hırsız, eşkiya

Kağnıda fışkı gibi şeyler taşımak için yapılan seyyar ambar gibi bir ev aleti

Meme

Hasa (El işi için dokunan beyaz kumaş çeşidi )

Meyve Çekirdeği

Omuzum

Çimdik (elle sıkıştırmak)

Banyo yapmak

Kavgacı

Parasız pulsuz

Söylemek, sesini duyurmaya çalışmak

Bohça (Söz sonrası kız evine götürülen bohca)

Vazgeçti, bıraktı

Patika (keçi ve koyunun gittiği yol)

Çürük (Bozuk yumurta)

Acele etmek anlamında (Babannem kullanır)

İşemek

Afakan karabasan (bazı yörelerde el karısı olarak bilinen uykuda sıkıntı halinde görülen halüsinasyon hali)

Zayıf insan ve hayvan

Civciv

Mantar

Mantar Tarlası

Çuval

Kilim yer yaygısı

Çok giydirmek (Havanın sıcak olmasına rağmen üzerine çok elbise giymek)

Çuvaldız (Büyük iğne)

Şikayet etmek

Karın rahatsızlığı

İnek Yavrusu

Toprağın tava gelmesi

Mısır

Bez (Hamurun pişirilmeden önce altına konulan bez)

Değil

Perişan,fukara

Pişman olmak

Tepe

Düşmek

Zıplamak

Tekme (Bir şeye tekme atmak için kullanılır. Mesela "Depmüğü yersen görürsün" gibi

Soku (İçerisinde aşlık, bulgur dövülen oyuk büyük taş)

Ayakta durmak

Dinlenmek, yorulunca istirahat etmek

Doğru (Hatasız dosdoğru ayakta durma)

Kesildi (Yağmur dindi)

Ye

Lokma

Çok yemek (Çok yemek yeme sonucu oluşan mide rahatsızlığı)

Ay çiçeği çekirdeği

Tırnak

Dayak atmak

Kavga etmek

Domuz

Ağaç kiriş (Tavan veya taban tahtasının altına konan ağaç )

Yazma, başörtüsü

Topladım

Kuytu yer

Babanne-Annenne

Azıcık

Dur

Ekşi

Gariban

Her halde

Herhalde, galiba

Orakla ekin biçerken parmağa takılan ağaç, alet (Türküsü de vardır)

Hala

Amma (Gelecektim emme gelemedim)

Çok çıktı

Çamaşır, giysi

Sahi, gerçek olan

Kadın elbisesi

Tarla

İyilik

Canının istediği yemeği yapıp yeme

Bunama (Yaşlı kimselerin ne yaptığını bilmemesi)

Piliç, Civcivin biraz büyüğü

Korkmak (Kadir, karanlıkta beni görünce bek ferikdi)

Çatal iğne

Kötü öğüt

Küçükten daha ufak (Soğan ve patatesin en ufağı için söylenir.)

Bahçe duvarı örgü

Kurtuldu

Tavuk, ördek yuvası (Genelde yumurtlamak için yaptıkları yer)

Pişirme, haşlama (Suyun içinde kaynatarak pişirme)

Sümüklü

Fotoğraf

Bela

Yenge (Amca ve dayının hanımına söylenir)

Elle ekin biçmeye yarayan tırpandan küçük el aleti. Orak olarak da bilinir.

Sıcak

Kandırdım

Kanal (Betondan yapılan su kanalı)

Talihsiz

Patates

Patates

Özledim

Çirkin iş

Ayran

Anlaşma (Seninle gavilleştim)

Müzik, Enstrüman (Bir şarkı veya türkü dinlerken gaydeye bak gaydeye derler

Sağlam, sağlam olan

Para

Kazma

Gedik

Büyük fare

Geliyorum

Gelirken

Dövülmüş buğday

El değirmeninde iki taş arasına koyulan, ağaçtan yapma ufacık bir alet

Getir

Kaşındı (Vücudun bir yerinin kaşınması)

Her işe atılan

Kızmak

Küçük sepet

Az

Lokumu iki bisküvi arasına kıstırma

Kız

Güzel, beğenilen

İhtiyar yaşlı erkek

Koyduk (Bir şeyi yerine koyma)

Midem bulanıyor

Olgunlaşmış meyve

Kapı aralığı, kapının az açık kalması

Ekmek çeşidi (Kül ve köz içerisinde pişirilen kalın ve büyük buğday ekmeği.)

Köşe

Düğen

Koş

Geri gel

Götür götür

Güya (Yani anlamında kullanılır.)

İç giysisi

Tümsek yer

Süpürüntü, çöl çöp

Küçük, ufak

Darılmak

Şubat, Şubat ayı

Kısa boylu

Mısır ekmeği (Sac üzerinde pişirilen bir çeşit mısır ekmeği)

Kuş burnu

Kurbağa

Kuş

Hayvanları otlatmak

Koy

Damat

Güneş görmeyen yer

Sohbahar

Şu anda, şimdi, hemen

Şimdi

Hemen (Bir işin hemen olmaması)

Nerede

Su yolu, kanal

Muhallebi, sütlü yiyecek

Kıskanç

Övmek (Genellikle bir iş yaparken işi yapan kişiye daha iyi motive etmek için kullanılır.)

Evet, tamam

Çift bölmeli çanta

Az önce

Evet, tamam

İyiki

Çorbaya atılan ve undan yapılan sıva madde

Öküz arabasını yokuş aşağı inerken yavaşlatmak için kullanılan yaş ağaç parçası (Fren)

Beddua, kötü bir iş yapana söylenen söz

Armut kurusu

Çok olgun, yumuşak çürük vaziyette olan

Aceleci

Rezil, mahçup ve gülünç olmak

Şüphelenmek

Hıçkırık

Şansa, şansına

Leğen

Kevgir süzgeç

Ağaç oturak

Rahat

İbrik, sürahi

İmece (Topluca yapılan yardımlaşma)

Yufka ekmeği

Sandalye

Göz etme

Biber, pul biber

Köpek

Arpacık, göz kenarında çıkan kırmızı sivilce

İyice, çok iyi çiğnenen

Patates

Kaşık

Uçurum

Lahana

Bedava, beleş ("Kelepürün tadı başka" derler bizim yaşlılar)

Tuvalet

Sıra

Sessiz gülmek

Sıkı, sert

Kiraz

Haziran ayı

Halı dokuma demiri

Sabunun küçüğü

Sığır topluluğu

Manda

Öküz arabasında (kağnıda) öküzün kıçına dayanan arabanın bir parçası

Köstebek

Yıpratma (Rakibi eleştirmek, zaaf düşürmek)

Koyun otlattım

Eskiden içine tereyağı ve pekmez konulan ağaç kap

Konuşmak, sohbet etmek

Başkasını sözle eğlenmek

Kekeç, peltek (Zar zor konuşan, dili zor anlaşılan kimse)

Ayakkabım

Çamur

İştah

Canım istemiyor

Defa, kere (Sürekli tekrarı)

Bahane

Sedir, oturulan ve yatılan ahşaptan yapılmış eşya

Şakadan

Çapa, çapa aleti

Al (Bir şeyi verirken söylenir)

Dengi değil, eşit olmayan

Önemsememek, görmezden gelmek

Mahalle

Merhamet, acıma duygusu

Masal,hikaye

Gömlek

Yorganın içi

Sağlam olmayan

Çivi

Cimri, eli sıkı, paylaşmayı sevmeyen kimse

Uyuşuk, tembel

Mühim, önemli

Motor, traktör

Değneğin ucundaki sivri demir. "Değneğin mudulu kırıldı"

Hayırsız

Sahip

Sağlam, iyi (Kaliteli eşyalar için kullanılır)

Ne zaman (Gelecek vaktin zamanı için kullanılır.)

Seccade

Sana ne, sen karışma

Bilmem

Ne yapacağım

Bana ne, ben karışmam

Ne yapayım

Ne yapıyorsun

Yarından sonraki gün

Korkak, cesareti olmayan

O kadar

Uzun değnek (Öküzlerin gitmesi için vurulan uzun değnek)

Yanan odun

İneklerin çiftleşme istemesi

Lastik (Çamaşırda beli sıkması için takılan sünen lastik)

Oklava

Ne biçim, o ne biçim

İp, yük taşıma ipi

Kapa

Yatak, yatılan yer

Hemen, çabucak, şimdi

Sevgili, gizli ve kaçak aşk yaşayan kimse

Ekmek çeşidi

Paket

Koştum

Pantolon

Perişan

Patates

Bulmak

Salça

Perde

Havlu

Pazı, kas

Tarlada önceden kalıp kendiliğinden çıkan patates fidesi

Kümes, Tavuk Barınağı

Çamaşırlar

Hemen, aniden, hızlıca

Ayakkabı

Motosiklet

Pınar önü, çeşmenin önü

Hediye

Karışma (Sen karışma anlamında kullanılır)

Yemek Tabağı

Sırıl sıklam (Yağmurda ıslanıldığında söylenir."Şakıl oldum")

Sesli (Yağmur yağdığı zaman söylenir."Şakır şukur yağdı.")

Ceket

Aptal, avara

Koyun sağılan yer ( Yaylada taştan yapılan koyun sağılan çevrili yer)

Samanlık

Sandık (Kız ve gelinlerin çeyiz koydukları ceviz sanduka)

Zannetmek

Eşek arısı

Ne söylediğinin farkında olmayan

Sarı

Tuzsus olan

Gerçek mi?

Sade

Yanlış

Koş

Çuval, çuvalla ölçme

Sepet

Ses çıkarma

Halk önüne çıkarmak, gösteri yapmak

Şekli şemali olmayan, şekilsiz

Tokat atmak

Yorgan veya döşeğin iç parçası

Çabuk, hızlı, acele

1-2 yaşındaki koyun

Bakraç, su kapı

Hassas

Sus

Ayakta durmak

Koştum

Çok ıslak ("Üstüm şom şokul oldu"

Ayakta durmak, ayak üstünde durma

Sidikli (Yatağa işeyen çocuk için kullanılır)

Pis boğaz (Her önüne geleni yiyen iştahlı olan)

Çok gezen, iş güç yapmayan

Emekli, süresi dolup görevi biten kimse

Ahır, hayvanların barındığı yer

Bina çatısı

Su içme kabı

Gayet iyi, çok iyi

Musallat, musallat olan

Tamamen

Tebeşir

Tertemiz

Yaprak, üzüm yaprağı

Dükkan

Küçük kalın ip

Hamur leğeni (Ağaçtan oyma leğen şeklinde hamur yoğrulan kap)

Küçük pencere (Ahırdan pislik atmaya yarayan delik)

Kaplumbağa

İshal

Uzun kadın donu

Ölçek, tahıl ölçeği

Elbise, erkek elbisesi

Korkak, ani tepki vermek

Köpeğin havlaması, uluması

Rüşvet

Kazanmak

Sinek Çeşidi (Sivri sineğe benzer ısırıcı sinek)

Sırt

Sırtım

Alev

Önlük

Yalnız, tek başına

Yatsı

Baş örtüsü

Yastık

Sade

Yıka

Yayık

Otlak, geniş düz çayırlık

Yazık, acıma duygusu

Hafif olan, ağır olmayan

Dizmek (Ekin bağlarını bir araya toplayıp üst üste dizmek

Yumurta

Dağınık, düzensiz

Kiremit yerine kullanılan tahta

Yürümek

Kazımak

Buğday

Çok

Öküzleri boyunduruğa bağlayan ağaçtan yapma alet uçları, hafif eğri ve delikti

Ocak, ocak ayı

Çaresizlik

Ağlamak

Sakar, dengesiz, yeteneksiz, marifetsiz

Kızılcık, çalılarda biten meyve türü

Sofra (Yere kurulan, genellikle ağaçtan yapılmış yemek masası)